107 lat służby, braterstwa i wychowania do wolności – historia Związku Harcerstwa Polskiego

Zaczęło się od marzenia o wolnej Polsce i od kilku młodych ludzi, którzy chcieli wychowywać siebie i innych w duchu odwagi, samodzielności i służby. W listopadzie 1918 roku – jeszcze zanim Polska formalnie odzyskała niepodległość – w Lublinie spotkali się przedstawiciele harcerskich środowisk z wszystkich zaborów. To właśnie wtedy, 1–2 listopada, powołali do życia Związek Harcerstwa Polskiego. Dziś, po 107 latach, ZHP to nie tylko historia, ale też wciąż żywy ruch wychowujący kolejne pokolenia młodych ludzi.

🏕️ Zaczęło się od skautingu

Idea skautingu, stworzona przez generała Roberta Baden-Powella, dotarła na ziemie polskie w 1909 roku. W zaborze austriackim mogła rozwijać się legalnie, ale w rosyjskim i pruskim działała w konspiracji. Skauting szybko zyskał zainteresowanie organizacji niepodległościowych takich jak „Zarzewie” czy „Sokół”.
To właśnie w ich środowiskach pojawili się pierwsi polscy instruktorzy, wśród nich Andrzej Małkowski – twórca pierwszych drużyn skautowych we Lwowie w 1911 roku. To jego rozkaz z 22 maja 1911 roku uznaje się za symboliczny początek polskiego harcerstwa.

⚔️ Harcerze w służbie niepodległości

Podczas I wojny światowej wielu skautów i instruktorów zasiliło szeregi Legionów Polskich. Harcerze pomagali rannym, opiekowali się sierotami i organizowali wsparcie dla ofiar wojny.
W 1916 roku w Warszawie odbył się pierwszy zjazd zjednoczeniowy, który doprowadził do powstania organizacji pod nazwą Związek Harcerstwa Polskiego. Dwa lata później, w dniach 1–2 listopada 1918 roku, w Lublinie przedstawiciele harcerskich środowisk ze wszystkich trzech zaborów podjęli decyzję o utworzeniu wspólnej, ogólnopolskiej organizacji – tej, która działa do dziś.

🕊️ Od wojny do wolności

W dwudziestoleciu międzywojennym harcerze walczyli o granice odrodzonej Polski – w powstaniu wielkopolskim, powstaniach śląskich i wojnie polsko-bolszewickiej.
W czasach pokoju ZHP rozwijał ruch zuchowy, wędrowniczy i specjalnościowy: harcerze żeglowali, latali, wspinali się i eksperymentowali z techniką. W 1935 roku na jubileuszowy zlot do Spały przyjechało ponad 25 tysięcy harcerek i harcerzy.

🚫 Czasy próby i odrodzenie

Druga wojna światowa przyniosła konspirację i heroizm. Harcerze walczyli w szeregach Szarych Szeregów, harcerki w „Związku Koniczyn”, a ich bohaterstwo zapisało się w historii Powstania Warszawskiego.
Po wojnie ZHP został przejęty przez komunistyczne władze, a jego działalność zlikwidowana. Jednak już w 1956 roku, podczas tzw. Zjazdu Łódzkiego, harcerstwo powróciło – z krzyżem, lilijką i ideą służby.

🌍 Nowe czasy, ta sama służba

Po 1989 roku ZHP odzyskał niezależność i wrócił do światowej rodziny skautowej. Harcerze działają dziś w Polsce i poza jej granicami, służą w czasie klęsk żywiołowych, wspierają uchodźców, uczą się samodzielności i współpracy.
Od 107 lat niezmienne pozostają słowa Przyrzeczenia:
„Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim i być posłusznym Prawu Harcerskiemu.”

Dziś Związek Harcerstwa Polskiego to nie tylko kontynuacja tradycji Andrzeja i Olgi Małkowskich, ale też żywy ruch ludzi, którzy wierzą, że idea „Czuwaj!” to nie tylko zawołanie – to sposób na życie.

🟩 We wrześniu w Koninie świętowaliśmy 110 lat harcerstwa na Ziemi Konińskiej. Wystawa, gra terenowa i gala pełna wspomnień.
Harcerze z Konina uczcili swój jubileusz cyklem wydarzeń, które połączyły pokolenia i przypomniały o sile harcerskich wartości. Była wystawa w Muzeum Okręgowym, gra terenowa, uroczysta gala w Auli ANS i koncert „Wartaków”.
👉 Zobacz relację z obchodów na e-Konin.pl

Artykuł powstał na bazie opracowania dostępnego na stronie ZHP.