Dopłaty bezpośrednie i obszarowe a siła wyższa. Jak rolnik może się chronić przed utratą płatności?

Niekorzystne zjawiska pogodowe, choroby zwierząt lub roślin, a nawet nagłe zdarzenia losowe mogą znacząco utrudnić prowadzenie gospodarstwa. W takich sytuacjach rolnicy ubiegający się o dopłaty bezpośrednie i obszarowe mogą skorzystać z przepisów dotyczących tzw. siły wyższej lub nadzwyczajnych okoliczności.

Aby zachować prawo do płatności i uniknąć kar, należy niezwłocznie – i koniecznie przed wydaniem decyzji o przyznaniu dopłat za 2025 rok – złożyć w biurze powiatowym ARiMR oświadczenie o wystąpieniu takiego zdarzenia. Do wniosku trzeba dołączyć dowody potwierdzające okoliczności, np. protokoły komisji szacujących szkody, dokumenty z ubezpieczalni, opinie biegłych czy zeznania świadków.

Co może być uznane za siłę wyższą?

Prawo przewiduje katalog zdarzeń, który jest otwarty, co oznacza, że kierownik biura powiatowego ARiMR może uznać inne sytuacje, jeśli mają one charakter nadzwyczajny i niezależny od rolnika. Najczęściej są to:

poważne klęski żywiołowe (susza, grad, powódź, huragan, mróz, piorun),
choroby zwierząt lub roślin, obecność agrofagów,
pożary (z wyłączeniem celowego wypalania),
zniszczenie budynków inwentarskich w wyniku wypadku,
szkody wyrządzone przez dzikie zwierzęta (w określonych warunkach),
wywłaszczenie gospodarstwa,
śmierć beneficjenta lub jego długotrwała niezdolność do pracy,
tymczasowe aresztowanie rolnika.

Jakie dowody można przedstawić?

Dowodem może być każdy dokument lub zeznanie, które pomaga wyjaśnić sprawę i nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności:

protokół komisji powołanej przez wojewodę,
dokument z zakładu ubezpieczeń,
pisemne oświadczenia świadków,
zaświadczenia z Państwowej Straży Pożarnej,
decyzje organów administracji (np. inspektoratu weterynarii, inspektoratu ochrony roślin),
protokoły oględzin szkód łowieckich,
odpis aktu zgonu, zaświadczenie lekarskie lub postanowienie sądu.

Ważne terminy i konsekwencje

Zgłoszenie musi nastąpić jak najszybciej po wystąpieniu zdarzenia. W przypadku uznania siły wyższej rolnik zachowuje prawo do dopłat do gruntów lub zwierząt, o ile spełniały one warunki kwalifikowalności w dniu wystąpienia zdarzenia. W takiej sytuacji nie nakłada się także kar administracyjnych za niewypełnienie wymogów warunkowości.

Minister właściwy ds. rozwoju wsi może – w drodze rozporządzenia – uznać określone obszary lub warunki jako objęte działaniem siły wyższej. Wówczas rolnicy z tych terenów nie muszą składać dodatkowych oświadczeń ani dowodów.